Ο αντανακλαστικός, τελετουργικός πια, αντιαμερικανισμός μας

Θυμάστε την εποχή που ήταν σέξι σύνθημα το «φονιάδες των λαών Αμερικάνοι» και ο τακτικός βανδαλισμός του αγάλματος Τρούμαν ήταν κάτι σαν τελετουργία των κινημάτων; Όταν υπήρχαν αποχρώσεις αντιαμερικανισμού σε όλο, σχεδόν, το πολιτικό φάσμα, σαν ένας θεσμός της Μεταπολίτευσης, αποτέλεσμα ενός εμφυλίου στον οποίο έπαιξαν καθοριστικό ρόλο ο συντονισμός και οι ναπάλμ του Βαν Φλιτ και της επιρροής του αμερικανικού παράγοντα στο βαθύ μετεμφυλιακό κράτος. Τελετουργίες που συνεχίστηκαν στην εποχή της ευμάρειας – δηλαδή της εποχής της κατανάλωσης, όταν οι λαικές μάζες απολάμβαναν τη δυνατότητα να καταναλώνουν φτηνό μπέργκερ και αφρίζον ζαχαρόνερο πανίσχυρων πολυεθνικών brands, μπλοκμπάστερ με τεράστιους κουβάδες ποπκορν σε μούλτιπλεξ και αμερικανική ποπ. Και δώστου οι αναλύσεις και οι καταδίκες για την ελευθερία της κατανάλωσης και τον πολιτισμικό ιμπεριαλισμό και τα βιβλία τούβλα και τα ηθικά διλήμματα τύπου «να νιώθω ενοχές που απολαμβάνω τις ταινίες του Μπρους Γουίλις αν διάφωνω με τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ;». Εντάξει, και μερικά πιο σοβαρά από αυτό, να είμαστε δίκαιοι, όπως για παράδειγμα αν πρέπει να διαλέξεις μεταξύ του Μλάντιτς και του Μιλόσεβιτς και των συμμάχων του ΝΑΤΟ με τους γνωστούς όρους «καλού vs. κακού», που τα φιλτράρουμε όλα στην χώρα των παιδιών του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη.

Τα μνημονιακά χρόνια, τη θέση του αντιαμερικανισμού στο τοπ αντι-κάτι στη δημόσια σφαίρα έλαβε ο αντιγερμανισμός. Σήμερα όμως η προσπάθεια αποκαθήλωσης, με σκοινιά, του αγάλματος Τρούμαν από διαδηλωτές ενάντια στα κοινά χτυπήματα των ΗΠΑ-Γαλλία-Αγγλία στην Συρία έφερε μνήμες προηγούμενων δεκαετιών.

Η τραγωδία της Συρίας όμως δεν είναι νέο θέμα. Ο εμφύλιος ξεκίνησε το 2011. Τα χημικά, η κτηνωδία, οι επεμβάσεις ξένων δυνάμεων δεν άρχισαν προχθές. Το 2015 η Ρωσία αποφάσισε να στείλει στρατό στην Συρία και να συμμαχήσει με τον Άσαντ, το Ιράν και το Ιράκ. Τον Άσαντ στηρίζει, εμπράκτως, και η Χέζμπολαχ. Στην απέναντι όχθη, τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης δεν στηρίζουν μόνο οι ΗΠΑ αλλά και η Τουρκία. Στην Ελλάδα, μάλιστα, θα ήταν αστείο κάποιος να μην έχει συναίσθηση της κρισιμότητας της κατάστασης όταν ο πόλεμος αυτός έχει οδηγήσει στην είσοδο χιλιάδων προσφύγων στη χώρα κι έχει συζητηθεί και στο πλαίσιο των ελληνοτουρκικών.

Η κοινή γνώμη όμως, ξαφνικά, άρχισε να κάνει λόγο για πόλεμο και οι διαδηλωτές ξεσηκώθηκαν σε «αντιπολεμικά συλλαλητήρια» όταν επενέβησαν οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ και, κυρίως, το τρίδυμο ΗΠΑ-Αγγλίας-Γαλλίας. Όταν βομβάρδιζαν ο Άσαντ, οι ισλαμιστές, ο Πούτιν κι οι φίλοι τους ήταν Δευτέρα. Παράδοξο; Ας είμαστε ειλικρινείς: όχι και τόσο.

Η αμφισβήτηση της ενημέρωσης που έχουμε για τα όσα συμβαίνουν στην Συρία από τα δυτικά συστημικά ΜΜΕ, ενώ είναι βάσιμη, δεν απαντά στο διαφορετικό βαθμό «αντιπολεμικής» ή «αντιιμπεριαλιστικής» ή «αντιεπεμβατικής» αντίδρασης ανάλογα με το εθνόσημο στο πέτο του βομβιστή. Οι πόλεμοι σχεδόν πάντοτε, πόσο μάλλον στην εποχή της πληροφορίας, παίζονται και στο πεδίο της προπαγάνδας. Το να αμφισβητείς όμως το αμερικανικό συστημικό μέσο αλλά να υιοθετείς πλήρως τη ρωσική συστημική ενημέρωση (που είναι κι ανοιχτά σφιχταγκαλιασμένη με τον Βλαδίμηρο τον Μεγαλοπρεπή) αποτελεί μια συνειδητή επιλογή, όπως, βεβαίως, και το αντίστροφο. Ο ισχυρισμός ότι ο ένας έχει συμφέρον να παραπληροφορεί ενώ ο άλλος είναι σταυροφόρος της αλήθειας είναι, στην καλύτερη περίπτωση, αφελής, πόσο μάλλον σε έναν πόλεμο που ο καθένας καιροσκοπεί σε βάρος ενός ολόκληρου λαού.

Το επιχείρημα πως το πράγμα τώρα «σοβάρεψε» με τα προχθεσινά χτυπήματα στη Συρία είναι επίσης κομματάκι ελλιπές. Οι ΗΠΑ βομβάρδισαν και πέρσι, επίσης στοχευμένα, τηρώντας το πρωτόκολλο της προειδοποίησης ώστε να εκκενωθούν οι στόχοι κλπ, και θα έλεγε κανείς ότι οι ρωσικές δυνάμεις έχουν υπάρξει σαφώς πιο «επεμβατικές». Οι ΗΠΑ μάλιστα κατηγορήθηκαν από όσους είναι υπερ των ΝΑΤΟικών παρεμβάσεων πως δεν παίρνει θέση για τον εμφύλιο στην Συρία (εκτός αν κάποιος ενημερώνεται από σαιτ τύπου ILoveVladi. ru ή βάζει στο ίδιο σακί χτυπήματα σε οικιστικές περιοχές με τα drones στις περιοχές του Ισλαμικού Κράτους οπότε, οκ, εκεί δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια συζήτησης). Όσοι εξοργίζονται θορυβωδώς ήταν περιέργως σιωπηλοί στα χτυπήματα του Άσαντ και του καλού δημοκράτη Πούτιν, εκτός αν το πρόβλημα είναι πως δεν υπάρχει άγαλμα του ρώσου πρόεδρου στο κέντρο της Αθήνας (ακόμη).

Στην πραγματικότητα αυτό που φαίνεται να κινητοποίησε τα αντανακλαστικά ορισμένων προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση (με τον μανιχαιστικό μας τρόπο) είναι ο πούρος, πατροπαράδοτος αντιαμερικανισμός και αντιΝΑΤΟισμός σε συνδυασμό με την ανταλλαγή απειλών ΗΠΑ-Ρωσίας και την επαναφορά στην διεθνή ειδησεογραφία, ακόμη και από υπεύθυνα χείλη, των λέξεων «Ψυχρός Πόλεμος» που προκαλούν αντιδράσεις τόσο αυτοματοποιημένες όσο το σφυράκι του γιατρού όταν σε χτυπάει στο γόνατο. Οι συνθήκες αυτές ήταν ικανές να ξυπνήσουν μια αντίληψη του κόσμου που παραμένει ζωντανή, πεισματικά, από προηγούμενες δεκαετίες: το ψυχροπολεμικό αφήγημα των δυο αντίπαλων αυτοκρατοριών που ορίζουν, εν πολλοίς, τον κόσμο και που η θρησκευτικού τύπου πίστη στο ένα ή το άλλο είναι ζήτημα ταυτοτικό. Πόσο μάλλον σε μια χώρα που τα φιλορωσικά αισθήματα κι η περίεργη σχέση με τη Δύση έχουν μεγαλύτερο ιστορικό βάθος και που το αίσθημα αδελφοσύνης με το «ξανθό γένος» παραμένει ισχυρό και συντηρείται πολιτικά από δεξιά και αριστερά, παρότι η χώρα δεν έχει δει κανένα σοβαρό όφελος από αυτό και ενώ η πλειοψηφία των πολιτικών δυνάμεων δεν αμφισβητούν (ναι, ταυτοχρόνως!) τη βορειοατλαντική συμμαχία.

Τίποτα από αυτά δεν είναι νέο, φυσικά, δεν καταγράφεται καμιά καινούρια διαπίστωση. Ίσα ίσα που η εικόνα των διαδηλωτών εναντίον του αγάλματος Τρούμαν θύμιζε περισσότερο εποχές προμνημονιακής ελληνικής «κανονικότητας» με συνθήματα κατά του (δυτικού) ιμπεριαλισμού από τη μία άκρη και ενοχλημένους σχολιαστές που νιώθουν την ανάγκη να υπενθυμίσουν τα καλά του σχεδίου Μάρσαλ από την άλλη. Εποχής κανονικότητας αλα ελληνικά δηλαδή, τότε που τα ταυτοτικά ήταν πιο ξεκάθαρα και που χλεύαζαν την αριστερά επειδή «δίκαζε» τον Κλίντον ή φώναζε σε κτίρια και αγάλματα και όχι επειδή οι μισοί διαδηλώνουν εναντίον των πλειστηριασμών ενώ οι άλλοι μισοί τους ψηφίζουν στην Βουλή.