Ατομικό ανθολόγιο πασχαλινού ενδιαφέροντος

Οι σελίδες του είναι λίγες, μα για να γεμίσουν, χρειάστηκαν την πολύτιμη έγκριση του προσωπικού χρόνου. Κάποιες καταχωρήθηκαν σχεδόν συγκαταβατικά, σαν καλοδεχούμενα αποσπάσματα σχολικών εγχειριδίων, ενώ άλλες είχαν την εύνοια του επιμελητή. Τι περιλαμβάνουν; Εποχιακά ή έκτακτα λογοτεχνικά αναγνώσματα που αποτυπώνουν όχι τόσο το «θείο πάθος», όσο τον διαρκώς κινούμενο κύκλο της ζωής που ετούτες οι μέρες ίσως συμβολίζουν.

Είναι εδώ για παράδειγμα, τα πασχαλινά κατορθώματα της θείας Σοφούλας, που στην «Τελευταία βαπτιστική» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, «ανεσφουγγώνετο μέχρις αγκώνων και εζύμωνε μόνη της τας τριάκοντα εννέα αυγοκουλούρας δια τους τοσούτους βαπτιστικούς της». Εκείνα τα δυο παιδιά επίσης, που σε ένα άλλο διήγημα του σκιαθίτη λογοτέχνη («Παιδική πασχαλιά»), κάποια στιγμή «ήρχισαν να φιλονικώσι περί του τίνος η λαμπάδα ήτο ευμορφοτέρα».

Το ίδιο κι ο Γιώργος, από το «Πρώτο φιλί» του Σωτήρη Σκίπη, που «ενώ οι μεγάλοι, γύρω απ’ τη φωτιά, κουβέντιαζαν παρακολουθώντας το ψήσιμο των λαμπριάτικων αρνιών, αυτός με τη Φρόσω, πίσω από μια πασκαλιά, άλλαζαν το πρώτο τους φιλί». Λιγότερο θαρραλέος από εκείνον, ο κυρ-Διονυσάκης της «Πασχαλινής Ιστορίας» του Παντελή Καλιότσου, χαρακτήρας συμπαθής και απρόθυμος να βλάψει οποιοδήποτε έμβιο ον, κέρδιζε λίγο πριν το Πάσχα ένα αρνί και το παρουσίαζε στην απορημένη γυναίκα του με λόγια σαν τα παρακάτω: «Πάντως πρέπει να σου πω ένα πράμα: εγώ ποτέ στη ζωή μου δε σήκωσα μαχαίρι σε ζωντανό».

Οι ποιητές δεν λείπουν: μάλλον ορθώς παρατηρεί ο Οδυσσέας Ελύτης στο «Κυριακή (Πάσχα), 26», ότι εκείνη τη μέρα «σου ’ρχεται να πετάξεις ψηλά κι από κει να μοιράσεις δωρεάν την ψυχή σου» και ύστερα, «να κατεβείς και, θαρραλέα, να καταλάβεις τη θέση στον τάφο που σου ανήκει». Σαν να μην λέει μόνο τα αυτονόητα ο Διονύσιος Σολωμός, όταν στη δική του εκδοχή για την «Ημέρα της Λαμπρής», διαπιστώνει το περίφημο «Γλυκειά η ζωή κι ο θάνατος μαυρίλα».

Κι όταν ο Ρίτσος, στην «Εαρινή Συμφωνία» ακούει τα σήμαντρα των εξοχικών εκκλησιών που «φτάνουν από πολύ μακριά, από πολύ βαθιά», όταν η «Μαγδαληνή» του Καζαντζάκη ομολογεί «Ω Κύριε, εγώ ‘μαι που έσπασα σα μυρογιάλι

στα ιερά σου πόδια την καρδιά μου», όταν η Κική Δημουλά επισημαίνει στο «Γραμματείς και πρεσβύτεροι αιώνες», ότι «σταύρωσον σταύρωσον αλαλάζουν τα κρεοπωλεία οι ψησταριές κι οι φούρνοι», εκείνες οι λίγες σελίδες αυξάνονται και πληθύνονται, επιβεβαιώνοντας ότι καμιά φορά, το παράπτωμα της άγνοιας, αφήνει τουλάχιστον περισσότερο χώρο στη χαρά της ανακάλυψης.

Σύμφωνοι, στα παραπάνω υπάρχουν αποσπασματικότητες, παρερμηνείες, ελλείψεις. Ας δείξουν κατανόηση ο Σικελιανός, ο Παλαμάς, η Δέλτα, ο Καρκαβίτσας και τόσοι ακόμη. Τα έχουν αυτά τα ατομικά ανθολόγια πασχαλινού -ή όποιου άλλου- ενδιαφέροντος και το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να ανανεώνουν τα κριτήριά τους και να εμπλουτίζονται.

Ίσως και με κείμενα όχι αυστηρά λογοτεχνικά, αλλά σχεδόν ισοδύναμης αξίας. Με ένα άρθρο λ.χ. που γράφτηκε περίπου είκοσι χρόνια πριν, σε μια εφημερίδα που δεν υπάρχει πια και που ο συντάκτης του, το ονόμασε απλώς «Το θείο δράμα της άνοιξης». Λίγες αράδες να διαβαστούν και, ειδικά αν είναι Μεγάλη Παρασκευή, υποψιάζεται κανείς σε τι περίπλοκο δράμα αναφέρεται.

Ας παρατεθούν λοιπόν μερικές, όπως ακριβώς γράφτηκαν από τον Ευγένιο Αρανίτση: «Προτείνω να δεχτούμε ότι η Μεγάλη Εβδομάδα συνιστά, απλούστατα, την υπενθύμιση, μέσω μιας υποβλητικής αναπαράστασης, του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν τα πράγματα, όλα τα πράγματα ανεξαιρέτως: για ν’ αποκτήσεις πρέπει να χάσεις, για να πάρεις πρέπει να προσφέρεις, για να ζήσεις πρέπει να πεθάνεις, όχι βέβαια με τον υστερικό τρόπο που πεθαίνουμε κάθε μέρα, τον τόσο φτωχό σε φαντασία, αλλά με το μύχιο τρόπο εκείνου που παραιτείται απ’ τη διεστραμμένη φαινομενολογία και τον κτητικό ίλιγγο.

»Θέλουμε μόνο να εισπράττουμε, και να εισπράττουμε, και να εισπράττουμε: αυτή είναι η κατάρα που τα μάγια της θα μπορούσε να λύσει το σύμβολο Επιτάφιος. Ακολουθώντας την πομπή, ακολουθούμε την κηδεία του κατακτητή εαυτού μας προς τον τάφο εκείνο που αποτελεί το ποιητικό λίκνο ενός καινούριου είδους αναπνοής, της ανάσας του αγαπώντος, του εραστή. Δεν μένει παρά να κοιτάξουμε και να δούμε. Εξ ου και η κηδεία γίνεται την άνοιξη, όταν η θέα του κόσμου φιλοξενείται στη διαφάνεια».