Τουρκία: Μεράλ Ακσενέρ, η Μαρίν Λεπέν της Ανατολίας

Στην Τουρκία την φωνάζουν «Asena», το όνομα της λύκαινας που σύμφωνα με την τουρκική μυθολογία γέννησε τους πρώτους Τούρκους. Διόλου τυχαία, λέγεται, είναι η σύγκριση της Μεράλ Ακσενέρ με το σαρκοφάγο θηλαστικό που παθιασμένα θαυμάζουν οι Τούρκοι. Το θάρρος της απέναντι στους αντιπάλους της είναι γνωστό.

Όταν ο στρατός οργάνωσε το επονομαζόμενο «μεταμοντέρνο» πραξικόπημα το 1997 στη γείτονα, η Ακσενέρ ως υπουργός Εσωτερικών διατράνωσε την αντίθεσή της στην εμπλοκή των στρατηγών στον πολιτικό βίο. Ακόμη κι όταν ένας από αυτούς την εκφόβισε ότι θα την σουβλίσει μπροστά στο υπουργείο της.

Σήμερα η ατρόμητη εθνικίστρια με προσφυγικές ρίζες από την Ελλάδα, αν και παλιά στον πολιτικό στίβο, προβάλλει ως το φρέσκο αντίπαλον δέος του Ταγίπ Ερντογάν, καθώς το ακροατήριό της, πέρα από εθνικιστές ψηφοφόρους, αποτελείται από επιχειρηματίες, τραπεζίτες και συντηρητικούς ισλαμιστές. Είναι εξάλλου πίστη μουσουλμάνα, παρά τη δυτική της εμφάνιση.

Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Gezici, η στιβαρή πλην μετρημένη πολιτικός προβλέπεται ότι θα περάσει στον δεύτερο γύρο για να αναμετρηθεί σε μια σκληρή μονομαχία απέναντι στον παντοδύναμο μηχανισμό του τούρκου προέδρου, για τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές του Νοεμβρίου του 2019, αν δεν προκηρυχθούν πρόωρα, όπως φημολογείται.

Το ξεδόντιασμα του Μπαχτσελί

Μέχρι πρότινος εξέχον μέλος του ακροδεξιού κόμματος «Εθνικιστικής Δράσης» (ΜΗΡ) και σύμβουλος του αρχηγού Ντεβλέτ Μπαχτσελί, η 62χρονη Ακσενέρ διέρρηξε τις σχέσεις της μαζί του όταν εκείνος συμμάχησε με Ερντογάν -κόντρα στην πολλάκις εκπεφρασμένη εναντίωσή του στο προεδρικό σύστημα- υποστηρίζοντας το «Ναι» στο δημοψήφισμα για την συνταγματική αναθεώρηση, τον περασμένο Απρίλιο.

Η σθεναρή αντίθεσή της στο δημοψήφισμα, το οποίο εξασφάλισε στον Ερντογάν ένα «αμφιλεγόμενο» 51,4% εν μέσω πλείστων καταγγελιών για εκλογική νοθεία, ανέδειξε την Ακσενέρ σε κεντρικό πρόσωπο της πολιτικής σκηνής. Αφού αρνήθηκε την άνευ όρων προσκόλληση στο άρμα του Ερντογάν, ο Μπαχτσελί την έβαλε στο κομματικό περιθώριο και λίγους μήνες αργότερα η Ακσενέρ ακολούθησε τον δικό της δρόμο, ιδρύοντας το «Καλό Κόμμα» (Iyi Parti).

Πήρε μαζί της πάνω από τους μισούς ψηφοφόρους του ΜΗΡ, οδηγώντας τον αποδεκατισμένο Μπαχτσελί σε μονόδρομο. Να κατέβει δηλαδή στις εκλογές με κοινό ψηφοδέλτιο με το «Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης» (ΑΚΡ) του Ερντογάν, προκειμένου να εξασφαλίσει αυτό που μόνος του δύσκολα θα μπορούσε πλέον να καταφέρει: να ξεπεράσει το πλαφόν του 10% εισόδου στην τουρκική Βουλή και να επιβιώσει πολιτικά.

Η σταρ των εθνικιστών

Το κίνημα των «γενναίων», όπως η ίδια το χαρακτηρίζει, έχει στόχο την αποκατάσταση του κράτους δικαίου, η λειτουργία του οποίου ανεστάλη μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, με ένα άνευ προηγουμένου σαρωτικό κύμα καταστολής και φυλάκισης χιλιάδων πολιτών, που διευκολύνεται μεταξύ άλλων με την κήρυξη της χώρας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης κάθε τρεις μήνες.

Οι οπαδοί της, που την αποθεώνουν σε κάθε της προεκλογική εμφάνιση, την βλέπουν ως το ανάχωμα στην αυταρχική διολίσθηση του Ερντογάν, ο οποίος αμέσως μετά τις εκλογές -που πλην συγκλονιστικού απροόπτου θα κερδίσει- θα είναι ο απόλυτος κυρίαρχος.

Το πολίτευμα που προέκυψε με το δημοψήφισμα του περασμένου Απριλίου (για ευρεία αναθεώρηση του Συντάγματος του 1982) θα λάβει πλήρη μορφή, με κατάργηση της θέσης του πρωθυπουργού και άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας από τον ίδιο τον πρόεδρο. Πολλοί ισχυρίζονται και της δικαστικής, μιας και ο Ερντογάν θα διορίζει απευθείας τους δικαστές.

Κι εκεί ακριβώς η φιλόδοξη πολιτικός εστιάζει το προεκλογικό της αφήγημα: αποκατάσταση της ελευθερίας της έκφρασης, απελευθέρωση των δημοσιογράφων, άνοιγμα των εφημερίδων και των Μέσων Ενημέρωσης που φίμωσε ο τούρκος πρόεδρος, αποκομματικοποίηση της δικαστικής εξουσίας και του Συνταγματικού Δικαστηρίου, ανατροπή του δημοψηφίσματος του περασμένου Απριλίου, ώστε η χώρα να επιστρέψει σε κοινοβουλευτικό σύστημα αλλά και αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην καθημαγμένη οικονομία.

Επικριτική για το πώς αντιλαμβάνεται ο τούρκος πρόεδρος τη θέση της γυναίκας (στο σπίτι δηλαδή), η Ακσενέρ αγωνίζεται επίσης για τα δικαιώματα των γυναικών, ελπίζοντας να κεφαλαιοποιήσει εκλογικά τη γυναικεία ψήφο.

Στο προεκλογικό της μανιφέστο ενσωματώνει επίσης στοιχεία έντονου εθνικισμού, είναι ιδιαίτερα σκληρή με τους κούρδους αυτονομιστές και μιλά για «τουρκικότητα» των νησιών στο Αιγαίο, χαϊδεύοντας τα αυτιά της πιο σκληροπυρηνικής πτέρυγας των υπερεθνικιστών. Διατηρούσε άλλωστε κατά το παρελθόν στενές σχέσεις με τους Γκρίζους Λύκους, μάλιστα χαιρετούσε στα συνέδρια του κόμματος με τη χαρακτηριστική χειρονομία τους, μελανό σημείο στο θελκτικό της πακέτο.

Η Μαρίν Λεπέν της Ανατολίας

Ο πολιτικός επιστήμονας – Τουρκολόγος Τάσος Χατζηβασιλείου χαρακτηρίζει την Ακσενέρ ανατολίτικη έκδοση της Μαρίν Λεπέν. Στο ερώτημα που του υποβάλαμε αναφορικά με την Ακσενέρ, ο κ. Χατζηβασιλείου έδωσε την ακόλουθη απάντηση:

«Κύριε Χατζηβασιλείου, η Μεράλ Ακσενέρ αποδεικνύεται σε μια σκληρή αντίπαλο για τον Ταγίπ Ερντογάν. Σύμφωνα με δημοσκόπηση, περνάει στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, απειλώντας την παντοδυναμία του. Με δεδομένη την προσέγγιση του εθνικιστική Μπαχτσελί με τον τούρκο πρόεδρο και το γεγονός ότι και η ίδια είναι εθνικίστρια, τι σημαίνει αυτό για τα ελληνοτουρκικά;»

«Η Μεράλ Ακσενέρ μιλά διαρκώς για την ανάγκη αποκατάστασης του κράτους δικαίου που στην Τουρκία έχει ουσιαστικά καταλυθεί. Επενδύει στο γυναικείο κίνημα που απεγνωσμένα ψάχνει διέξοδο από το κοινωνικό πισωγύρισμα που βιώνει η χώρα. Η ίδια φέρεται να ενδιαφέρεται για τις προεδρικές εκλογές του 2019, με αξιώσεις να περάσει στο β’ γύρο. Ωστόσο, οι πιθανότητες ήττας του Ερντογάν είναι, για την ώρα, ελάχιστες.

»Η Ακσενέρ είναι η Μαρίν Λεπέν σε ανατολίτικη έκδοση. Αν και ενεργή πολιτικός από το 1995, παρουσιάζεται ως αντισυστημική και κυρίως ως οπαδός του δικαίου. Βέβαια, η επίκληση στο δίκαιο αποτελεί παραδοσιακή κεμαλική αναφορά, την οποία υιοθετεί η Ακσενέρ προκειμένου να προσελκύσει ψηφοφόρους. Στη διάρκεια της θητείας της ως υπουργού Εσωτερικών, έκανε απίστευτα σκληρές δηλώσεις για τις μειονότητες. Μάλιστα, στην εποχή της σημειώθηκαν οι περισσότερες ανεξιχνίαστες δολοφονίες Κούρδων «λόγω έλλειψης στοιχείων». Μετά το 1999, διακρίθηκε στο κίνημα των Γκρίζων Λύκων, εκφράζοντας ανοιχτά τις εθνικιστικές της απόψεις. Στο παρελθόν, έχει δηλώσει ότι η Ελλάδα κατέχει παράνομα το Αιγαίο και ότι οι Τουρκοκύπριοι έχουν υποφέρει από την καταπίεση των Ελληνοκυπρίων. «Πρέπει να κάνουμε ο,τιδήποτε χρειαστεί» για το Αιγαίο, έγραψε στο twitter πριν λίγους μήνες, συμφωνώντας με τον ηγέτη του Λαϊκού Κόμματος για τα 18 νησιά που δήθεν κατέχει παρανόμως η Ελλάδα. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα κι αν εκλεγόταν Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας, οι προκλήσεις σε Ελλάδα και Κύπρο θα συνεχίζονταν.

»Η Ακσενέρ ακολουθεί την πεπατημένη του Ερντογάν: ξεκινά τη μοναχική πολιτική πορεία της με επικλήσεις στη δικαιοσύνη και τη δημοκρατία. Αν μιμηθεί τον τούρκο Πρόεδρο ως το τέλος, τότε εύκολα θα θυμηθεί τις πραγματικές πεποιθήσεις και την εθνικιστική ιδεολογία της. Πάντως, για τη μουσουλμανική Τουρκία, η εκλογή γυναίκας σε υψηλό αξίωμα δεν αποτελεί είδηση, αφού η Τανσού Τσιλλέρ εξελέγη Πρωθυπουργός το 1993. Το «πακέτο» της Ακσενέρ θα ήταν περισσότερο ελκυστικό για τους ψηφοφόρους, αν το παρελθόν της δεν στιγματιζόταν από τους Γκρίζους Λύκους. Σε κάθε περίπτωση, είναι η πρώτη τουρκάλα πολιτικός που χαρακτηρίζεται ως «erkek gibi kadin»: δηλαδή, αντρογυναίκα».

Μαριλένα Γεραντώνη

in.gr