«Άρωμα» ενωμένης Γιουγκοσλαβίας στην κηδεία της χήρας του Τίτο

Μπορεί τα τελευταία χρόνια της ζωής της να τα πέρασε μόνη, φτωχή και ξεχασμένη, όμως η κηδεία της Γιοβάνκα Μπροζ είχε όλες τις στρατιωτικές τιμές της Γιουγκοσλαβίας του Τίτο.

Επιπλέον, αρκετές εκατοντάδες σέρβοι, μεταξύ αυτών και ο πρωθυπουργός, έσπευσαν για το τελευταίο αντίο.

Μετά το θάνατο του Τίτο, η Γιόβανκα Μπροζ είχε μπει στο περιθώριο και έζησε σε κατ’ οίκον περιορισμό για περισσότερα από 20 χρόνια.

Γεννημένη στην Κροατία, η Μπροζ έγινε νοσοκόμα των παρτιζάνων του Τίτο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη συνέχεια ιδιαιτέρα γραμματέας του και τέλος η τρίτη σύζυγός του το 1952. Ο Τίτο ήταν 32 χρόνια μεγαλύτερός της.

Μολονότι της επιτράπηκε να παραμείνει σε ένα σπίτι της αριστοκρατικής συνοικίας Ντέντινιε στο Βελιγράδι, ζούσε κάτω από άθλιες συνθήκες, χωρίς θέρμανση και με σπασμένα παράθυρα, μέχρι το 2006. Το 2009 της παραχωρήθηκε η σερβική υπηκοότητα και της δόθηκε σύνταξη.

Η Γιόβανκα Μπρος στην ηλικία των 17 ετών έγινε μέλος της νεολαίας του Κομουνιστικού Κόμματος της Γιουγκοσλαβίας. Με την έναρξη του 2ου Παγκοσμίου πολέμου εντάχθηκε στον Εθνικό Απελευθερωτικό Αγώνα (NOB) που οργάνωσε το Κομουνιστικό Κόμμα της Γιουγκοσλαβίας και έλαβε μέρος σε πολλές μάχες στην νοτιοδυτική Κροατία και τη δυτική Βοσνία.

Διακρίθηκε για τη μαχητικότητα και το θάρρος της και παρασημοφορήθηκε μετά το τέλος του πολέμου. Τον Μάιο του 1944 κατά τη διάρκεια ευρείας επίθεσης των Γερμανών στην πόλη Ντρβαρ, με στόχο τη σύλληψη των ηγετών του Κομουνιστικού Κόμματος που βρίσκονταν στην περιοχή, η Γιόβανκα γνώρισε τον Γιόσιπ Μπροζ-Τίτο. Αν και δεν αναπτύχθηκε κάποια ιδιαίτερη σχέση μεταξύ τους μιας και ο Τίτο τότε ήταν ερωτευμένος με τη γραμματέα του Νταβοριάνκα Παούνοβιτς, η συνάντηση αυτή απέβη μοιραία για τη νεαρή αντάρτισσα.

Μετά την απελευθέρωση η Γιόβανκα, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, βρέθηκε στο πλευρό του Τίτο ως νοσοκόμα-βοηθός ενώ μετά το θάνατο της Νταβοριάνκα Παούνοβιτς το 1946 έγινε γραμματέας του και αναπτύχθηκε μεταξύ τους ερωτική σχέση. Για αρκετά χρόνια η σχέση αυτή κρατήθηκε μυστική και αποκαλύφθηκε το 1951 μετά από ένα επεισόδιο υγείας που είχε ο στρατάρχης Τίτο όπου η Γιόβανκα ανέλαβε την περίθαλψη του. Ένα χρόνο αργότερα παντρεύτηκαν σε στενό φιλικό περιβάλλον χωρίς να δοθεί μεγάλη δημοσιότητα στο γεγονός.

Η Γιόβανκα βρέθηκε πολλές φορές στο στόχαστρο συνεργατών του στρατάρχη Τίτο. Ήταν δυναμική γυναίκα και αυτό ενοχλούσε. Την κατηγορούσαν ότι επενέβαινε σε πολιτικά ζητήματα και επηρέαζε τον ηλικιωμένο πλέον ηγέτη της Γιουγκοσλαβίας. Στενοί συνεργάτες του Τίτο την είχαν μάλιστα κατηγορήσει και για κατασκοπεία υπέρ της Σοβιετικής Ένωσης, αξιοποιώντας φήμες ότι το 1945 βρέθηκε στο περιβάλλον του γιουγκοσλάβου ηγέτη με παρέμβαση της Μόσχας.

Ο ανηλεής πόλεμος που γινόταν κατά της Γιόβανκα δημιούργησε προβλήματα και στη συμβίωσή της με τον Τίτο ο οποίος άρχισε να πιστεύει στις κατηγορίες των συνεργατών του. Έτσι από το 1970 ο γάμος άρχισε να καταρρέει ενώ το 1974 με εντολή του Τίτο συστάθηκε επιτροπή εντός του Κομουνιστικού Κόμματος για να εξεταστεί «η υπόθεση της συντρόφισσας Γιόβανκα».

Οι κατηγορίες που κλήθηκε να εξετάσει η επιτροπή ήταν: Κατασκοπεία υπέρ της Σοβιετικής Ένωσης, αποκάλυψη κρατικών μυστικών σε ξένη χώρα, συνωμοσία με Σέρβους στρατηγούς για την ανατροπή τής στρατιωτικής ηγεσίας, σχεδιασμός πραξικοπήματος με στόχο την περιθωριοποίηση του στρατάρχη Τίτο. Η επιτροπή δεν κατάφερε να στοιχειοθετήσει τις κατηγορίες αυτέ. Παρ’ όλα αυτά η Γιόβανκα απομονώθηκε ενώ και ο Τίτο το 1975 την εγκατέλειψε και μετακόμισε σε άλλη κατοικία.

Πολύ αργότερα αποδείχθηκε ότι όλες οι κατηγορίες κατά της Γιόβανκα Μπροζ ήταν κατασκευασμένες από τον στενό συνεργάτη του Τίτο Στάνε Ντόλαντς και τον στρατηγό Νίκολα Λιούμπιτσιτς, οι οποίοι εκμεταλλευόμενοι το προχωρημένο της ηλικίας τού ηγέτη της Γιουγκοσλαβίας, ασκούσαν την εξουσία χωρίς να τον συμβουλεύονται. Η Γιοβάνκα Μπροζ είχε επανειλημμένα καταγγείλει τη συμπεριφορά τους και γι αυτό τον λόγο προσπάθησαν να τη «βγάλουν από τη μέση».

Μετά τον θάνατο του Τίτο το 1980 η Γιόβανκα Μπροζ τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό για περισσότερα από είκοσι χρόνια, ενώ αργότερα επέλεξε να απομονωθεί αποφεύγοντας κάθε δημόσια εμφάνιση.

Ζούσε με μία μικρή σύνταξη κάτω από άθλιες συνθήκες σε μία βίλα όπου δεν υπήρχε θέρμανση και η οροφή έσταζε νερό όταν έβρεχε. Το 2006 η σερβική κυβέρνηση ενδιαφέρθηκε για πρώτη φορά για τη χήρα του Τίτο και έκανε κάποιες επιδιορθώσεις στην κατοικία της.

Το 2009 της δόθηκε η σερβική υπηκοότητα και έλαβε για πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια ταυτότητα και διαβατήριο.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ