Η τέχνη της φιλοξενίας στο Μουσείο Μπενάκη

Την έκθεση: «Η τέχνη της φιλοξενίας. Ζωγραφισμένοι δίσκοι του 19ου αιώνα από την Ελλάδα και την Τουρκία» παρουσιάζει από την Τετάρτη το Μουσείο Μπενάκη. Η έκθεση, που σχεδιάστηκε για να παρουσιαστεί και στην Κωνσταντινούπολη, περιλαμβάνει μια ομάδα πολυδιάστατων αντικείμενων του 19ου αιώνα, προερχόμενων από το χώρο της διακόσμησης και των εφαρμοσμένων τεχνών: διακοσμημένους δίσκους που παρήχθησαν κατά τη διάρκεια της τελευταίας αναλαμπής της τεχνικής japanning στην Ευρώπη, μιας τεχνικής που μιμείται τη δημοφιλέστατη στην Άπω Ανατολή τεχνική της λάκας.

Πρόκειται για αντικείμενα ιδιαίτερα αγαπητά στους συλλέκτες, τα οποία εμπλουτίζουν πολλές ιδιωτικές και μουσειακές συλλογές στην Ελλάδα και την Τουρκία.

Βασικό μέρος του τελετουργικού της καθημερινής ζωής στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και το νεοσύστατο ελληνικό βασίλειο – στο σερβίρισμα του καφέ ή των γλυκών του κουταλιού ή ακόμη και στα σύνθετα τελετουργικά που συνόδευαν την παράθεση των γευμάτων –, τα αντικείμενα αυτά, αδημοσίευτα και ανεπαρκώς μελετημένα, αποτελούν τεκμήρια της σύνθετης κοινωνικής και πολιτιστικής ιστορίας της εποχής τους.

Η έκθεση πραγματεύεται αυτά τα φευγαλέα έργα ως θραύσματα του υλικού πολιτισμού μιας περασμένης εποχής και τοποθετεί τους δίσκους μέσα στο ευρύτερο κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο και στο καλλιτεχνικό και ιστορικό περιβάλλον καρποί των οποίων υπήρξαν, συχνά κοιτάζοντας πέρα από τα ίδια τα αντικείμενα, προς μια περίοδο συναρπαστική.

Μια εποχή κατά την οποία η Οθωμανική Αυτοκρατορία, αυτό το χωνευτήρι πολιτισμών, αγωνιζόταν να ισορροπήσει μεταξύ παράδοσης και νεωτερικότητας· μια εποχή που είδε τη γένεση του εθνικισμού στα Βαλκάνια· που σημαδεύτηκε από βαθιές κοινωνικοπολιτικές αλλαγές· που είδε τη γέννηση των διασημοτήτων, την έκρηξη της εκβιομηχάνισης και την παρακμή του χειροποίητου, πριν από τη λαίλαπα της μαζικής παραγωγής· και όλα αυτά είναι ευδιάκριτα στην εικονογραφία των δίσκων και στις τεχνικές κατασκευής τους.

Η έκθεση επιχειρεί μια διεπιστημονική ανάγνωση των οικείων αυτών αντικειμένων, μια ανάγνωση που εξετάζει την εικονογραφία και τη λειτουργική τους διάσταση, τις τεχνικές κατασκευής και τους τόπους παραγωγής αλλά και τις εμπορικές διαδρομές που έφεραν τα περιζήτητα αυτά αντικείμενα στην Ανατολή και τα εισήγαγαν στην καθημερινότητα ενός νέου αγοραστικού κοινού.

Καταγράφει ταυτόχρονα τις σύγχρονές τους μαρτυρίες, φιλολογικές και εικονογραφικές, και τις ιστορίες που τα ίδια τα αντικείμενα αφηγούνται. Το αποτέλεσμα είναι ένα καλειδοσκόπιο χρωμάτων, γεύσεων και εννοιών, σε μια λεπτή ισορροπία μεταξύ Ανατολής και Δύσης, μεταξύ λειτουργικότητας και διακοσμητικού χαρακτήρα.

Οι 100 και πλέον δίσκοι που περιλαμβάνονται στην έκθεση παρουσιάζουν το σύνολο των εικονογραφικών θεμάτων που κατά καιρούς χρησιμοποιήθηκαν για τη διακόσμησή τους: πορτρέτα διασημοτήτων της εποχής ή γυναικείων εξιδανικευμένων μορφών, αστικά τοπία, νεκρές φύσεις με λουλούδια και φρούτα και ονειρικές σκηνές που περιβάλλονται από περίτεχνα διακοσμητικά πλαίσια.

Η έκθεση συμπληρώνεται με ισάριθμα διακοσμητικά και χρηστικά αντικείμενα –ταμπακοθήκες, πορσελάνινα πιάτα και φλιτζάνια, ναργιλέδες και γυάλινα σκεύη beykoz, μεταξύ άλλων– που στόχο έχουν να ζωντανέψουν την εποχή και να φωτίσουν τη χρήση τους.

Την έκθεση συνοδεύει ενημερωτικό φυλλάδιο, το υλικό του οποίου προέρχεται από την ομότιτλη εικονογραφημένη έκδοση που κυκλοφορεί ο εκδοτικός οίκος Μέλισσα σε συνεργασία με τις επιμελήτριες· μια έκδοση στην αγγλική γλώσσα που σχεδιάστηκε για να συνοδεύσει την έκθεση τόσο στην παρουσίασή της στην Αθήνα όσο, κυρίως, στο εξωτερικό.

Η έκθεση φιλοξενείται στο κεντρικό κτήριο του Μουσείου, διαρκεί έως τις 17 Νοεμβρίου και τα εισιτήρια κοστίζουν 5 και 3 ευρώ.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ